توضیحات

نقشه‌خوانی برق صنعتی

نقشه‌خوانی برق صنعتی یکی از مهارت‌های ضروری برای تکنسین‌ها، مهندسان و افراد فعال در حوزه برق صنعتی است. این مهارت به آنها امکان می‌دهد تا سیستم‌های پیچیده برق را به‌درستی درک کرده، نصب کنند، عیب‌یابی نمایند و تعمیرات را انجام دهند. نقشه‌های برق صنعتی شامل نمایش گرافیکی از چیدمان تجهیزات، سیم‌کشی‌ها و نحوه عملکرد مدارها هستند.

1. تعریف نقشه برق صنعتی

نقشه‌های برق صنعتی مجموعه‌ای از نمادها، خطوط و اعداد هستند که به صورت گرافیکی و استاندارد، اجزای مختلف یک مدار برق صنعتی و ارتباطات آن‌ها را نشان می‌دهند. این نقشه‌ها با استفاده از استانداردهای جهانی (مانند IEC یا ANSI) طراحی می‌شوند و اطلاعاتی در مورد:

• تجهیزات الکتریکی،
• مسیرهای سیم‌کشی،
• محل نصب قطعات،
• و نحوه عملکرد مدار ارائه می‌دهند.

2. انواع نقشه‌های برق صنعتی

در برق صنعتی، نقشه‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند:

الف) نقشه شماتیک (Schematic Diagram):

• این نقشه‌ها نحوه عملکرد مدار را به صورت ساده و منطقی نشان می‌دهند.
• قطعات و تجهیزات با استفاده از نمادهای استاندارد نمایش داده می‌شوند.
• محل دقیق نصب قطعات مشخص نمی‌شود.
• کاربرد: برای درک عملکرد مدار و عیب‌یابی.

ب) نقشه مسیر یا جانمایی (Wiring Diagram):

• این نقشه‌ها مسیر دقیق سیم‌کشی بین تجهیزات را نشان می‌دهند.
• در این نقشه، محل فیزیکی تجهیزات و شماره‌گذاری سیم‌ها مشخص است.
• کاربرد: برای نصب و سیم‌کشی مدار.

ج) نقشه تک‌خطی (Single-Line Diagram):

• در این نقشه، کل مدار به صورت یک خط ساده نمایش داده می‌شود.
• تجهیزات اصلی مانند کلیدها، فیوزها، ترانسفورماتورها و تابلوها نمایش داده می‌شوند.
• کاربرد: برای طراحی و تحلیل کلی سیستم.

د) نقشه بلوکی (Block Diagram):

• تجهیزات و اجزا به صورت بلوک‌های ساده نمایش داده می‌شوند.
• کاربرد: برای نمایش ساختار کلی و ارتباط اجزای مختلف.

ه) نقشه مدار فرمان و قدرت:

• مدار قدرت: مربوط به انتقال انرژی الکتریکی به تجهیزات (مانند موتورها).
• مدار فرمان: مربوط به کنترل عملکرد تجهیزات (مانند استارت و استاپ موتورها).

3. نمادهای استاندارد در نقشه‌های برق صنعتی

برای نقشه‌خوانی برق صنعتی، شناخت نمادهای استاندارد الکتریکی ضروری است. این نمادها در استانداردهای بین‌المللی مانند IEC 60617 و ANSI Y32 تعریف شده‌اند.

الف) نمادهای عمومی:

1. منبع برق:
   • AC: ~
   • DC: ⎓
2. فیوز:
3. کلیدها و سوئیچ‌ها:
   • کلید تک‌پل (SPST):
   • کلید دوپل (DPDT): دو مسیر با دو وضعیت.
4. موتور: دایره با حرف “M” یا نماد خاص موتور.
5. ترانسفورماتور: دو سیم‌پیچ موازی.
6. زمین (ارت): مثلث رو به پایین با خطوط افقی.

ب) نمادهای مدار فرمان:

1. کنتاکتور: مربع با خطوط مشخص ورودی و خروجی.
2. رله: مربع با نماد کویل (سیم‌پیچ) و کنتاکت‌ها.
3. شستی‌ها:
   • شستی استارت: دایره با خط عمودی.
   • شستی استاپ: دایره با خط افقی.
4. لامپ سیگنال: دایره با حرف “L”.

ج) نمادهای مدار قدرت:

1. بریکر (قطع‌کننده مدار): مستطیل با خطوط قطع.
2. سیم‌پیچ موتور: سه خط موج‌دار برای موتور سه‌فاز.
3. کابل‌ها و سیم‌ها: خطوط ساده یا شماره‌گذاری‌شده.

4. اجزای اصلی در نقشه‌های برق صنعتی

برای درک بهتر نقشه‌ها، باید اجزای اصلی آن‌ها را بشناسید:

الف) منبع تغذیه:

• جریان متناوب (AC) یا جریان مستقیم (DC).
• ولتاژ ورودی و خروجی.

ب) مدار فرمان:

• شامل تجهیزات کنترل مانند شستی‌ها، رله‌ها، تایمرها و کنتاکتورها است.
• وظیفه: کنترل عملکرد مدار قدرت.

ج) مدار قدرت:

• شامل تجهیزات انتقال انرژی مانند موتورها، فیوزها و کلیدهای اصلی است.
• وظیفه: انتقال انرژی به مصرف‌کننده.

د) اجزای حفاظتی:

• مانند فیوزها، قطع‌کننده‌ها (بریکرها)، رله‌های حفاظتی و تجهیزات ارتینگ.

ه) سیم‌ها و کابل‌ها:

• مسیرهای ارتباطی بین تجهیزات.
• شماره‌گذاری‌شده برای شناسایی آسان.

5. اصول نقشه‌خوانی برق صنعتی

برای خواندن نقشه‌های برق صنعتی به ترتیب زیر عمل کنید:

الف) بررسی کلی نقشه:

• بررسی نوع نقشه (شماتیک، مسیر، تک‌خطی و …).
• شناسایی تجهیزات اصلی و محل قرارگیری آن‌ها.

ب) شناسایی نمادها:

• مطالعه نمادها و علامت‌های استفاده‌شده در نقشه.
• استفاده از راهنما (Legend) در صورت وجود.

ج) بررسی مسیر مدار:

• دنبال کردن مسیر جریان برق از منبع تغذیه تا مصرف‌کننده.
• شناسایی نقاط کلیدی مانند فیوزها، کلیدها، کنتاکتورها و موتورها.

د) تحلیل عملکرد مدار:

• بررسی نحوه عملکرد مدار فرمان و قدرت.
• شناسایی ارتباط بین اجزا و نحوه کنترل مدار.

ه) توجه به شماره‌گذاری سیم‌ها:

• شماره‌گذاری سیم‌ها و کابل‌ها برای عیب‌یابی و نصب.

6. عیب‌یابی با نقشه‌های برق صنعتی

نقشه‌های برق صنعتی ابزار بسیار مفیدی برای عیب‌یابی هستند. مراحل عیب‌یابی شامل موارد زیر است:

1. بررسی مدار فرمان:

   • عملکرد شستی‌ها، رله‌ها و کنتاکتورها.
   • بررسی نقاط قطع مدار و عملکرد صحیح اجزای کنترل.

2. بررسی مدار قدرت:

   • بررسی فیوزها، کابل‌ها، موتور و تجهیزات حفاظتی.
   • اندازه‌گیری ولتاژ و جریان در نقاط مختلف مدار.

3. شناسایی نقاط خرابی:

   • دنبال کردن مسیر جریان برق از منبع تا مصرف‌کننده.
   • استفاده از شماره‌گذاری سیم‌ها برای شناسایی نقاط معیوب.

7. ابزارهای مورد نیاز برای نقشه‌خوانی

برای خواندن و تحلیل نقشه‌های برق صنعتی، ابزارهای زیر مفید هستند:

1. مولتی‌متر: برای اندازه‌گیری ولتاژ، جریان و مقاومت.
2. تستر مدار: برای بررسی وجود جریان در نقاط مختلف مدار.
3. ابزارهای نرم‌افزاری: مانند AutoCAD Electrical برای مطالعه نقشه‌های دیجیتال.
4. گیج‌ها و ابزار اندازه‌گیری: برای بررسی ابعاد و مشخصات فیزیکی.

8. استانداردهای مرتبط با نقشه‌کشی برق صنعتی

برای طراحی و نقشه‌خوانی برق صنعتی، رعایت استانداردهای زیر ضروری است:

• IEC 60617: نمادها و علائم گرافیکی در نقشه‌های الکتریکی.
• ISO 9001: استانداردهای مرتبط با کیفیت در نقشه‌کشی.
• NFPA 70 (NEC): استاندارد الکتریکی ملی (آمریکا).
• IEEE 315: نمادهای استاندارد برای مدارهای الکتریکی.

نتیجه‌گیری

نقشه‌خوانی برق صنعتی یکی از مهارت‌های کلیدی برای درک، نصب، عیب‌یابی و تعمیر مدارهای برق صنعتی است. این مهارت نیازمند آشنایی با انواع نقشه‌ها، نمادهای استاندارد، اجزای مدار و اصول کارکرد آن‌هاست. با مطالعه دقیق نقشه‌ها و استفاده از ابزارهای مناسب، می‌توان به راحتی سیستم‌های الکتریکی را تحلیل کرد و عملکرد آن‌ها را بهینه‌سازی نمود.

سرفصل ها:

• آشنايي با حروف ، علايم و استاندارد تجهیزات و وسايل برق صنعتی
• درجه ی حفاظت تابلوها و وسايل برقی دواردربرابرنفوذ آب و اجسام
• پلاک خوانی و روش نصب موتورهایDC
• پلاک خوانی و روش نصب موتورهایAC
• سايزفريم موتورهای استاندارد
• رژيم های کاری الکتروموتورهایDCوAC
• آشنايي با روش های نقشه خوانی نقشه های مدارات فرمان و قدرت دربرق صنعتی
• راه اندازی نرم و کنترل دور درموتورهایACبه روشV/F
• مدارات فرمان و قدرت بانک خازنی اصلاح ضريب قدرت الکتريکی
• مدارات قدرت و فرمان شش دستگاه فن برای تهويه ترانسفورماتورهای قدرت
• مدارات قدرت و فرمان يک دستگاه تپ چنجرقابل قطع زيربار
• مدارات قدرت و فرمان يک دستگاه ديزل ژنراتور اضطراری
• مشخصات و مدارات قطع و وصل چند دستگاه کليد فشارقوی و تجهیزات وابسته
• مدارات قدرت و فرمان چند دستگاه باطری شارژر
• بررسی مدارات قدرت و فرمان چند دستگاهUPS
• شماره گذاری رله های حفاظتی و المان های برقی براساس کدANSI
• رله های حفاظتی موتورهای الکتريکی

• بررسی و نقشه خوانی مدارات راه اندازی ماشین آلات صنعتی و پروسه های پالايش نفت