کتاب “بیشعوری: راهنمای عملی شناخت و درمان خطرناک‌ترین بیماری تاریخ بشریت” (Asshole No More: The Cure for the Most Destructive Personality Disorder of Our Time) نوشته خاویر کرمنت (Xavier Crement) است. البته گفته می‌شود “خاویر کرمنت” نام مستعار نویسنده یا نویسندگان این اثر است. این کتاب با ترجمه محمود فرجامی در ایران به شهرت و محبوبیت بسیار زیادی دست یافت.

ایده اصلی و محتوای کتاب:

کتاب “بیشعوری” با نگاهی طنزآمیز، انتقادی و اجتماعی، پدیده‌ای به نام “بیشعوری” را نه صرفاً یک ویژگی شخصیتی منفی یا رفتار ناشایست موقتی، بلکه به عنوان یک “اعتیاد” یا “اختلال شخصیتی” جدی و فراگیر معرفی می‌کند.

نکات کلیدی کتاب:

1. تعریف بیشعوری: نویسنده استدلال می‌کند که بیشعوری یک بیماری یا اعتیاد است که باعث می‌شود فرد مبتلا (بیشعور) رفتاری گستاخانه، خودخواهانه، حق به جانب و آزاردهنده نسبت به دیگران داشته باشد، بدون آنکه خودش متوجه زشتی رفتارش باشد یا اهمیتی به تاثیر آن بر دیگران بدهد.
2. عدم آگاهی فرد مبتلا: یکی از ویژگی‌های اصلی که کرمنت برای بیشعورها برمی‌شمرد، عدم آگاهی یا انکار وضعیت‌شان است. آن‌ها اغلب خود را فردی زرنگ، رک، صادق یا محق می‌دانند.
3. ویژگی‌های افراد بیشعور: کتاب ویژگی‌های متعددی را برای این افراد برمی‌شمرد، از جمله: خودخواهی شدید، عدم همدلی، تمایل به تحقیر دیگران، نادیده گرفتن قوانین و هنجارهای اجتماعی، سوءاستفاده از موقعیت، عدم مسئولیت‌پذیری، وقاحت، تظاهر به دانایی و…
4. انواع بیشعورها: کرمنت تلاش می‌کند تا انواع مختلف بیشعورها را دسته‌بندی کند (مانند بیشعور اجتماعی، بیشعور تجاری، بیشعور مدنی، بیشعور خانگی و…).
5. آسیب‌شناسی اجتماعی: کتاب این پدیده را به عنوان یک معضل جدی اجتماعی مطرح می‌کند که می‌تواند به روابط فردی، محیط کار و کل جامعه آسیب بزند.
6. “درمان” بیشعوری: با لحنی که همچنان رگه‌هایی از طنز دارد، نویسنده مراحلی را برای “درمان” بیشعوری پیشنهاد می‌کند که عمدتاً شامل پذیرش مشکل توسط فرد، کمک گرفتن و تلاش برای تغییر رفتار است. البته این بخش بیشتر جنبه کنایی و انتقادی دارد تا یک راهکار درمانی واقعی و علمی.

دلایل محبوبیت و نقدها:

• محبوبیت: زبان ساده، صریح، طنزآمیز و پرداختن به موضوعی که بسیاری از افراد در زندگی روزمره با آن مواجه هستند (رفتارهای آزاردهنده دیگران)، باعث محبوبیت گسترده این کتاب شد. بسیاری از خوانندگان احساس کردند که کتاب به خوبی تجربیات و مشاهدات آن‌ها را توصیف می‌کند.
• نقدها: با وجود محبوبیت، انتقاداتی نیز به کتاب وارد است:
  • ساده‌سازی بیش از حد: مسائل پیچیده روان‌شناختی و اجتماعی را بیش از حد ساده می‌کند.
  • عدم پشتوانه علمی قوی: با وجود استفاده از لحن شبه‌علمی (مانند “بیماری” و “درمان”)، کتاب فاقد پشتوانه تحقیقاتی و علمی معتبر در زمینه روانشناسی یا جامعه‌شناسی است.
  • پتانسیل برچسب‌زنی: می‌تواند به راحتی منجر به برچسب زدن به دیگران و قضاوت‌های سطحی شود.
  • لحن گاهی توهین‌آمیز: استفاده مکرر و مستقیم از واژه “بیشعور” ممکن است برای برخی خوانندگان خوشایند نباشد.

در مجموع، کتاب “بیشعوری” بیشتر یک بیانیه اجتماعی طنزآمیز و یک تلنگر برای توجه به رفتارهای فردی و اجتماعی ناپسند است تا یک اثر علمی یا یک راهنمای عملی دقیق برای تغییر رفتار. خواندن آن می‌تواند جالب و قابل تامل باشد، اما نباید آن را به عنوان یک منبع علمی معتبر در نظر گرفت.