توضیحات

اصول روانکاری و شناخت انواع روان‌کارها

روانکاری (Lubrication) یکی از فرآیندهای اساسی در نگهداری و بهره‌برداری از ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی است. این فرآیند شامل استفاده از مواد روان‌کار (Lubricants) برای کاهش اصطکاک و سایش بین سطوح متحرک است. روانکاری باعث افزایش طول عمر قطعات، بهبود عملکرد، کاهش حرارت و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از تماس مستقیم قطعات می‌شود.

اهداف روانکاری

1. کاهش اصطکاک:
   ایجاد یک لایه نازک بین سطوح متحرک برای کاهش مقاومت در برابر حرکت.

2. کاهش سایش:
   جلوگیری از تماس مستقیم بین قطعات و کاهش تخریب سطح آن‌ها.

3. انتقال حرارت:
   انتقال گرمای تولیدشده در اثر اصطکاک به خارج از سیستم.

4. محافظت در برابر خوردگی:
   ایجاد یک لایه محافظ که از تماس قطعات با هوا، رطوبت و مواد شیمیایی جلوگیری کند.

5. آب‌بندی:
   کمک به جلوگیری از نفوذ آلودگی‌ها (مانند گرد و غبار یا ذرات خارجی) به داخل سیستم.

6. جذب ارتعاشات:
   کاهش لرزش‌ها و شوک‌های ناشی از حرکت قطعات.

اصول روانکاری

روانکاری به اصولی بستگی دارد که برای عملکرد بهینه سیستم‌ها باید رعایت شود:

1. تشکیل لایه روان‌کار:
   روان‌کار باید یک لایه یکنواخت و پایدار بین سطوح متحرک ایجاد کند تا از تماس مستقیم آن‌ها جلوگیری شود.

2. انتخاب مناسب روان‌کار:
   نوع روان‌کار باید متناسب با شرایط عملیاتی (دما، فشار، سرعت و بار) انتخاب شود.

3. جلوگیری از آلودگی روان‌کار:
   روان‌کار نباید با آلودگی‌هایی مانند گرد و غبار، آب یا ذرات فلزی مخلوط شود، زیرا عملکرد آن را کاهش می‌دهد.

4. تعویض و نگهداری منظم:
   روان‌کارها باید به‌طور دوره‌ای تعویض شوند تا از کاهش کیفیت و اثرات منفی آن‌ها جلوگیری شود.

انواع روان‌کارها

روان‌کارها بر اساس حالت فیزیکی و ترکیبات شیمیایی به چند دسته تقسیم می‌شوند:

1. روان‌کارهای مایع (روغن‌ها):

• روغن‌های معدنی:
  استخراج‌شده از نفت خام و رایج‌ترین نوع روان‌کارها.
  کاربرد: ماشین‌آلات صنعتی، خودروها، کمپرسورها.
• روغن‌های سنتزی (Synthetic Oils):
  تولیدشده از مواد شیمیایی با خواص بهبود‌یافته مانند پایداری حرارتی بالا.
  کاربرد: شرایط عملیاتی سخت (دما و فشار بالا).
• روغن‌های گیاهی:
  ساخته‌شده از منابع طبیعی مانند روغن‌های گیاهی.
  کاربرد: کاربردهای خاص و سازگار با محیط زیست.

2. روان‌کارهای نیمه‌جامد (گریس‌ها):

• ترکیبی از روغن (معدنی یا سنتزی) و غلیظ‌کننده (Thickener).
• برای نقاطی که روانکاری مداوم دشوار است استفاده می‌شود.
• کاربرد: یاتاقان‌ها، چرخ‌دنده‌ها، اتصالات مفصلی.

3. روان‌کارهای جامد:

• شامل موادی مانند گرافیت، مولیبدن دی‌سولفید (MoS2) و تفلون (PTFE).
• برای شرایطی که روانکاری با روغن یا گریس ممکن نیست (دمای بسیار بالا یا خلأ).
• کاربرد: صنایع هوافضا، تجهیزات حرارتی.

4. روان‌کارهای گازی:

• شامل گازهایی مانند هوا، نیتروژن یا هلیوم.
• کاربرد: تجهیزات خاص مانند توربین‌های گازی و سیستم‌های خلأ.

5. روان‌کارهای آب‌پایه:

• ترکیب آب با مواد افزودنی برای روانکاری و خنک‌سازی.
• کاربرد: ماشین‌کاری فلزات، سیستم‌های خنک‌کننده.

ویژگی‌های مهم روان‌کارها

روان‌کارها باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:

1. ویسکوزیته (Viscosity):
   مقاومت روان‌کار در برابر جاری شدن. ویسکوزیته باید متناسب با شرایط عملیاتی باشد.

2. پایداری حرارتی:
   توانایی روان‌کار در حفظ خواص خود در دماهای بالا.

3. مقاومت در برابر اکسیداسیون و خوردگی:
   روان‌کار نباید به‌راحتی اکسید شود یا باعث خوردگی قطعات شود.

4. خاصیت ضدسایش:
   روان‌کار باید از سایش قطعات جلوگیری کند.

5. خاصیت ضدکف:
   نباید در اثر حرکت زیاد، حباب یا کف ایجاد کند.

6. سازگاری با محیط زیست:
   برخی روان‌کارها باید زیست‌تخریب‌پذیر باشند و به محیط زیست آسیب نرسانند.

انتخاب روان‌کار مناسب

انتخاب روان‌کار مناسب به عوامل زیر بستگی دارد:

1. نوع تجهیزات:
   مثلاً یاتاقان، چرخ‌دنده، موتور یا کمپرسور.

2. شرایط عملیاتی:
   دما، فشار، سرعت و بار وارده بر قطعات.

3. محیط کاری:
   مانند وجود رطوبت، گرد و غبار یا مواد شیمیایی.

4. نوع حرکت:
   حرکت چرخشی، خطی یا ترکیبی.

5. هزینه:
   هزینه روان‌کار و نگهداری مرتبط با آن.

نکات مهم در نگهداری روان‌کارها

1. انبارداری مناسب:
   روان‌کارها باید در محیط خشک، خنک و دور از تابش مستقیم نور نگهداری شوند.

2. پایش کیفیت روان‌کار:
   به‌طور منظم خواص روان‌کار (مانند ویسکوزیته و آلودگی) بررسی شود.

3. تعویض به موقع:
   روان‌کارها نباید بیش از حد استفاده شوند، زیرا با کاهش کیفیت ممکن است آسیب‌هایی به تجهیزات وارد کنند.

4. جلوگیری از آلودگی:
   از ورود گرد و غبار، آب یا مواد شیمیایی به داخل روان‌کار جلوگیری شود.

مزایای روانکاری صحیح

• کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری.
• افزایش عمر مفید تجهیزات.
• بهبود راندمان و عملکرد سیستم.
• کاهش اتلاف انرژی.
• جلوگیری از خرابی‌های ناگهانی.

نتیجه‌گیری

روانکاری یکی از مهم‌ترین عوامل در حفظ کارایی و افزایش طول عمر تجهیزات صنعتی است. انتخاب صحیح روان‌کار و رعایت اصول روانکاری می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش هزینه‌های نگهداری، افزایش بهره‌وری و جلوگیری از خرابی‌های غیرمنتظره داشته باشد. با شناخت انواع روان‌کارها و ویژگی‌های آن‌ها، می‌توان بهترین گزینه را برای هر کاربرد انتخاب کرد و عملکرد بهینه تجهیزات را تضمین نمود.

سرفصل ها:

• مقدمه
• تعریف روانکاری و وظایف روانکارها
• تقسیم بندی روانکارها
• عملیات پالایش نفت خام
• اصول کار کارخانه های روغن سازی
• خواص فیزیکی و شیمیایی روغن ها
• روش ساخت روغن های رانکار
• انواع مواد افزدونی مورد استفاده در روغن های روانکار
• طبقه بندی روغن های روانکار
• تست های ارزیابی و عملکرد روغن ها
• شاخص های کیفی و تست های ازمایشگاهی روغن
• تست های موتوری و دستگاهی روغن
• روغن های دنده
• طبقه بندی روغن های دنده
• روغن توربین
• فیلترهای روغن
• گریس ها
• طبقه بندی گریس ها
• روش های تصفیه روغن های کارکرده
• چگونگی کنترل روغن ها در حین کار
• روش انالیز روغن

• سیستم های روغنکاری